İnsan ticareti suçu 2003 yılı öncesi dönemde cezalandırılabilir bir fiil olarak ceza kanununda yer almamıştır. 2003 yılında yapılan değişiklikle ceza kanunu eklenen fiil yaptırıma tabi tutulmuştur.
TCK’nın 80/1. Maddesine göre “Zorla çalıştırmak, hizmet ettirmek, fuhuş yaptırmak veya esarete tabi kılmak ya da vücut organlarının verilmesini sağlamak maksadıyla tehdit, baskı, cebir veya şiddet uygulamak, nüfuzu kötüye kullanmak, kandırmak veya kişiler üzerindeki denetim olanaklarından veya çaresizliklerinden yararlanarak rızalarını elde etmek suretiyle kişileri ülkeye sokan, ülke dışına çıkaran, tedarik eden, kaçıran, bir yerden başka bir yere götüren veya sevk eden ya da barındıran kimseye sekiz yıldan on iki yıla kadar hapis ve on bin güne kadar adli para cezası verilir.”
İnsan ticareti suçuyla korunan hukuki değer göçmen kaçakçılığı suçunda olduğu gibi karma niteliktedir. Bir yandan kamu düzeni, genel ahlak, kamu sağlığı değerleri korunurken bir yandan da insan onuru, vücut bütünlüğü gibi değerlerin korunması sağlanmıştır.
İNSAN TİCARETİ SUÇUNDA FAİL VE MAĞDUR
Suç herkes tarafından işlenebilen bir suç tipidir. Fail bakımından bir özellik aranmamıştır. Failin yabancı ya da Türk olmasının önemi bulunmaz.
Suçun mağduru açısından da bir özellik aranmamıştır. Herkes suçun mağduru olabilir. Fakat mağdurun 18 yaşından küçük olması halinde TCK’nın 80/3. Maddesine göre “On sekiz yaşını doldurmamış olanların birinci fıkrada belirtilen maksatlarla tedarik edilmeleri, kaçırılmaları, bir yerden diğer bir yere götürülmeleri veya sevk edilmeleri veya barındırılmaları hallerinde suça ait araç fiillerden hiçbirine başvurulmuş olmasa da faile birinci fıkrada belirtilen cezalar verilir.
İnsan ticareti suçu Türkiye’nin bir ilinden başka bir iline yukarıda saydığımız amaçlarla getirilip kullanılan insanlar üzerinde işlenebilir. Yargıtay 8. Ceza Dairesi’nin konuya ilişkin “Sanığın suç tarihinde 15 yaşından küçük mağdurları ikna edip hırsızlık yaptırmak amacıyla götürmek isterken, bilet alacağı sırada yakalandığının anlaşılması eyleminin, mağdur sayısınca insan ticareti suçunu oluşturacağı ve delilleri değerlendirme görevinin Ağır Ceza Mahkemesine ait olduğu gözetilmelidir.” Şeklinde bir kararı mevcuttur.
İNSAN TİCARETİ SUÇUNDA ARAÇ FİİLLER
İnsan ticareti suçu bazı seçimlik hareketlerle işlenebilen bir suç tipidir. Fakat suçun oluşması sadece seçimlik hareketlerin varlığına bağlı değildir. Suçun oluşması için seçimlik hareketlerin yanında bir takım araç fillerin de gerçekleştirilmesi gerekir. İnsan ticareti suçunun oluşması öncelikle mağdurun iradesini etkileyen hareketlerin gerçekleştirilmesine ya da onun zor durumundan istifade edilmesine bağlıdır.
Nitekim Yargıtay 18. Ceza Dairesi 2017 tarihli bir kararında “Türk Ceza Kanunu'nun 80. maddesinde düzenlenen insan ticareti suçunun oluşabilmesi için failin mağdura yönelik olarak "tehdit, baskı, cebir veya şiddet uygulamak, nüfuzu kötüye kullanmak, kandırmak veya üzerindeki denetim olanaklarından veya çaresizliğinden yararlanarak rızasını elde etmek" biçiminde bir harekette bulunması ve bu hareketleri yaparken veya yaptıktan sonra mağduru ülkeye sokması, ülke dışına çıkarması, tedarik etmesi, kaçırması, bir yerden başka bir yere götürmesi, sevk etmesi veya barındırması gerekmektedir. Suçun oluşması için hem araç hareketlerden, hem de amaç hareketlerden en az birisi bir arada bulunmalıdır. Araç hareketler, asıl veya amaç hareketlerden önce veya en geç bu hareketlerle eş zamanlı olarak yapılmalıdır. Böylece öncelikle araç hareketler ile mağdurun iradesi kırılmalı ve görünüşte rızası elde edilmeli daha sonra da bu husustan yararlanarak suçu oluşturan asıl amaç hareketler gerçekleştirilmelidir.” İfadelerini kullanmıştır.
80. madde suçu düzenlerken bazı araç fiiller saymıştır. Bu filleri;
- Tehdit, baskı, cebir veya şiddet,
- Nüfuzu kötüye kullanmak,
- Kandırmak,
- Kişilerin çaresizliğinden yararlanmak,
- Kişilerin üzerindeki denetim olanaklarından yararlanmak.
Olarak sıralamak mümkündür.Yukarıdaki fiillerin gerçekleşmediği durumlarda insan ticareti suçundan söz edilemeyecektir. Nitekim Yargıtay 8. Ceza dairesi 2010 tarihli bir kararında “İnsan ticareti suçunun oluşması öncelikle mağdurun iradesini etkileyen hareketlerin gerçekleştirilmesine ya da onun zor durumundan istifade edilmesine bağlıdır. Mağdurun önceden Türkiye'ye çok sayıda giriş ve çıkış yaptığı ve Türkiye'de evli kız kardeşi bulunduğu, kardeşinin yanına gitmeyip sanığın yanına geldiği, onunla kalıp fuhuş yaptığı, anlaşmazlığa düşünce ayrılıp otelde kaldığı anlaşıldığı olayda, kandırma unsurunun gerçekleşmediği gözetilmelidir.” Şeklinde hüküm kurmuştur.
Yine Yargıtay 18. Ceza Dairesinin çaresizlik durumuna örnek sayılabilecek “Dosya kapsamına göre, TCK'nın 80/3. maddesi kapsamında kalmayan ve rızalarıyla fuhuş yapan mağdurlara yönelik olarak sanıkların; tehdit, baskı, cebir veya şiddet uygulamak, nüfuzu kötüye kullanmak, kandırmak veya kişiler üzerindeki denetim olanaklarından veya çaresizliklerinden yaralanarak rızalarını elde etmek suretiyle fuhuş yaptırdıklarına dair mahkumiyetlerine yeterli, kuşkudan uzak, kesin ve inandırıcı delil elde edilemediği gibi anılan maddede belirtilen çaresizlik halinde, yeme içme, barınma ve seyahat gibi hayatın devam ettirilmesinde varlığı zorunlu olan konularda yapacak bir şeyi olmayan kimsenin durumunu anlamak gerekli olup, bu nitelikli halin varlığını kabul için, mağdurun üstesinden gelemeyeceği bir çaresizlik ortamında bulunması ve muhtaçlık halinin oluşturduğu bu durumdan yararlanılarak sömürülmesinin gerektiği, mağdurların ülkelerindeki ekonomik zorluklar sebebiyle Türkiye'ye gelerek, para kazanmak amacıyla rızalarıyla fuhuşa yönelmelerinde sanıkların, mağdurların çaresizliklerinden yararlanarak rızalarını elde etmelerinden söz edilemeyeceği hususu dikkate alındığında, unsurları oluşmayan suçtan sanıkların mahkumiyetine karar verilmesi bozma nedenidir.” Şeklinde bir kararı da mevcuttur.
İNSAN TİCARETİ SUÇUNDA ASIL FİİLLER
İnsan ticareti suçunun varlığından söz edebilmek için aşağıdaki seçimlik hareketlerden birinin varlığı gerekir.
1- Ülkeye Sokma veya Ülkeden Çıkarmak
Ülke kavramı ülkenin egemenlik alanı altında bulunan hava, kara ve deniz ülkelerinin tümünü ifade etmek için kullanılmıştır. Mağdurun sınırdan geçirilerek ülkeye sokulması ya da çıkarılmasıyla suç tamamlanır.
2- Tedarik Etmek
İnsan ticareti suçunda ticaretin konu edilen şey insanın kendisidir. Tıpkı bir eşya beğeniyor gibi insanlarda bir takım özellikler aranır ve bulunduğunda temin edilir.İnsan ticareti suçunda tedarik etmek mağdurun bulunmasını ve maddede sayılı amaçlar doğrultusunda hareketlerin icrasıyla temin edilmesini ifade eder.
3- Kaçırmak
Mağdurun yerinin değiştirilmesini ifade eder. Kaçırılan mağdur failin egemenlik alanı altına sokulur. Kaçırılan mağdurun kendi üzerindeki egemenliği son bulur. Kaçırmak fiilinin gerçekleşmesi için mağdurun bulunduğu yerden başka bir yere götürülmesi zorunludur.
4- Bir Yerden Diğer Bir Yere Götürmek
Failin isteği doğrultusunda mağdurun bir yerden başka bir yere götürülmesidir. Fail ya da aracısı tarafından gerçekleştirilebilir.
5- Barındırmak
Mağdurun yaşaması için gerekli koşulların sağlanmasını ifade eder. Fail mağduru bir yere yerleştirir ve orada yaşam koşullarını sağlar.
6- Sevk Etmek
Mağdurun tek başına bir yerden başka bir yere gönderilmesini ifade eder.
İNSAN TİCARETİ SUÇUNDA KAST
İnsan ticareti suçu kasten işlenebilen bir suç tipidir. Fakat kanun koyucu bazı suçlarda özel kastın varlığını aramıştır. Bu suç bakımından da özel kastın varlığı aranır. Kanun suçun oluşması bakımından zorla çalıştırmak, hizmet ettirmek, fuhuş yaptırmak veya esarete tabi kılmak ya da vücut organlarının verilmesini sağlamak maksadını aramıştır. Şayet fail sayılan maksatlardan birini gütmüyorsa insan ticareti suçundan dolayı cezalandırılamayacaktır.
İNSAN TİCARETİ SUÇUNUN CEZASI
TCK’nın 80. Maddesine göre insan ticareti suçunun cezası sekiz yıldan on iki yıla kadar hapis ve on bin güne kadar adli para cezası olarak belirlenmiştir. Hapis ve adli para cezası birlikte verilir.
Bu suçlardan dolayı tüzel kişiler hakkında da güvenlik tedbirine hükmolunur. Müsadere kararı verilebilir.
İnsan ticareti suçunda zincirleme suç hükümlerinin uygulanması mümkündür. Fail tek hareketle birden fazla kişiye karşı suç işlerse tek suçtan cezalandırma yapılır fakat verilecek ceza artırılır. Farklı zamanlarda farklı kişilere karşı işlenen insan ticareti suçunda ise faile mağdur sayısınca ceza verilecektir.
İNSAN TİCARETİ SUÇUNA TEŞEBBÜS
İnsan ticareti suçu failin TCK’nın 80. Maddesinde belirtilen araçların kullanılması suretiyle mağdurun ülkeye sokulması, ülke dışına çıkarılması, tedarik edilmesi, kaçırılması, bir yerden bir başka yere götürülmesi, sevk edilmesi ya da barındırılması hareketlerinden birinin yapılmasıyla tamamlanır.
Suçun teşebbüs halinde kalması için yukarıda belirttiğimiz araç fiillere başvurulmasına rağmen asıl fiillerin gerçekleşmemiş olması gerekir. Bu gibi durumlarda faile verilecek cezada indirim yapılır. İndirim oranı TCK’nın 35. Maddesine göre belirlenir.
