TBK 470. Maddesi gereği eser sözleşmelerinde iş sahibinin en temel borcu bedel ödeme borcudur. Yine eser sözleşmesinde iş bedeli sözleşmenin zorunlu unsurudur. Dolayısıyla eser sözleşmelerinde bedel kararlaştırılmış olmalıdır. Fakat tarafların bedeli kararlaştırmamış olmaları da mümkündür.

SÖZLEŞMEDE BEDELİN BELİRTİLMEMESİ

Eser sözleşmesinde bedel kararlaştırılmamışsa sözleşme geçersiz hale gelmeyecektir. Bedelin açık olarak kararlaştırılmaması halinde eser sözleşmesi geçerliliğini koruyacaktır.

Sözleşmede bedel yazılmamışsa veya taraflar bedel konusunda anlaşamıyorsa iş bedeli bilirkişi marifetiyle hesaplanacaktır. Bilirkişi inceleme yaparken eserin yapıldığı yılın rayiç bedellerini esas alacaktır.

YAKLAŞIK BEDEL

Bazı durumlarda taraflar iş bedelini belirlemekte zorluk yaşayabilirler. Bu gibi durumlarda bedelin yaklaşık olarak belirlenmesi mümkündür. 

TBK 481 : ‘’Eserin bedeli önceden belirlenmemiş veya yaklaşık olarak belirlenmişse bedel, yapıldığı yer ve zamanda eserin değerine ve yüklenicinin giderine bakılarak belirlenir.’’ 

 ‘’... taraflar arasında iş bedelinin kararlaştırıldığı konusunda bir kanıt sunulmamıştır. Anlaşmanın yapıldığı tarihte yürürlükte bulunan TBK'nın 481. maddesi uyarınca iş bedeli kararlaştırılmamış ise hesaplamanın yapıldığı yıl mahalli piyasa rayicine göre yapılması gerekir. Davacı ile davalılar arasında böyle bir kararlaştırma bulunduğuna dair bir delil sunulmamıştır. Öte yandan mahkemece hesaplama yaparken adet fiyatı ile 10.000 adet çarpılarak sonuca varılmıştır. Oysa davacı faturada belirtilen 10.000 rakamının adet olmayıp takım olduğunu ve bunun da 40.000 adete tekabül ettiğini ileri sürmüştür. Mahkemece bu konuda yapılan değerlendirmede 2 faturada teslim edilen toplam lego ünite adetinin 10.000 kabul edilmesi sebebiyle hesaplama yapılmışsa da, faturalarda teslim edilen malın takım olduğu belirtildiğine göre bu hususun değerlendirilmesi zorunludur. İş bedeli de ihtilâflı olduğuna göre öncelikle taraflar arasında bedel kararlaştırılması bulunmadığı gözetilerek ilgili ticaret odalarından konusunda uzman bilirkişi sorularak önceki heyete katılmak suretiyle yeni bir rapor alınmalı ve faturada teslim edilen ürünlerin takım olması sebebiyle kaç adete tekabül ettiği saptanıp birim fiyatı mahalli serbeste piyasa rayici ile belirlenip toplam hak edilen iş bedeli hesaplanmalı ve ödenen ve tarafların kabulünde olan miktar mahsup edilerek hasıl olacak sonuca uygun bir karar verilmelidir.’’ YARGITAY 15. HD. K. 2018/3901

GÖTÜRÜ BEDEL

TBK’nun 480. Maddesinde götürü bedel ‘’bedel götürü olarak belirlenmişse yüklenici, eseri o bedelle meydana getirmekle yükümlüdür. Eser, öngörülenden fazla emek ve masrafı gerektirmiş olsa bile yüklenici, belirlenen bedelin artırılmasını isteyemez.’’ Şeklinde tanımlanmıştır. Götürü bedel sözleşme kurulurken iş sahibinin ödeyeceği bedelin taraflarca önceden ve kesin olarak kararlaştırıldığı ücret türüdür. Eğer bedel götürü bedel olarak kararlaştırılmışsa yapılan eser için bu bedelden fazla ödeme yükümlülüğü bulunmamaktadır. Keza eser yüklenici tarafından daha kararlaştırılan bedelden daha az maliyetle tamamlanmış olsa bile iş sahibi bedelin düşürülmesini isteyemez. Nitekim Yargıtay 15. Hukuk Dairesi 16.1.2020 tarihli bir kararında ‘’Davalı taşeron tarafından dava dışı yüklenici ve iş sahibinden tahsilat yapılamaması sebebiyle davacı alt taşerona bir kısım ödemelerin yapılmadığı anlaşılmış ise de sözleşmede bedel, anahtar teslimi götürü bedel olarak kararlaştırılmış olduğundan, taşeron-yüklenici işi kararlaştırılan bedelle yapmak zorunda olup, uyarlama koşullarının bulunmaması halinde bedelin artırılması veya uyarlanmasını istemesi mümkün olmadığı gibi iş sahibi de kararlaştırılan götürü bedeli ödemek zorunda olduğundan daha az emek ve masrafı gerektirmiş olsa bile bedelin indirilmesini istemesi mümkün değildir.’’ İfadelerini kullanmıştır. 

Ancak, başlangıçta öngörülemeyen veya öngörülebilip de taraflarca göz önünde tutulmayan durumlar, taraflarca belirlenen götürü bedel ile eserin yapılmasına engel olur veya son derece güçleştirirse yüklenici, hâkimden sözleşmenin yeni koşullara uyarlanmasını isteme, bu mümkün olmadığı veya karşı taraftan beklenemediği takdirde sözleşmeden dönme hakkına sahiptir. Dürüstlük kurallarının gerektirdiği durumlarda yüklenici, ancak fesih hakkını kullanabilir. 

A- TOPLAM GÖTÜRÜ BEDEL

Kararlaştırılan işin tamamı için sözleşmede toplam ve kesin olarak belirlenmesi topla götürü bedel olarak tanımlanır. 

B- BİRİM BEDEL

Yapılacak işin birimler halinde gösterilmesi ve ödenecek ücretin her birim için ayrı olması durumunda birim bedelden söz edilecektir. İşin birimleri metre, metrekare, metreküp vs. şeklinde gösterilir. Daha sonra fiyat ile yapılan işin çarpılması sonucu toplam bedel hesaplanır.