TTK’da ciro poliçeler yönünden düzenlenmiştir. Poliçelere ilişkin hükümler atıfla diğer kambiyo senetleri dolayısıyla çek hakkında da uygulama alanı bulmuştur.
Ciro, kambiyo senedindeki hakkın devredilmesini sağlayan irade beyanıdır. Ciro ile senetteki tüm haklar devredilir. Ciro, teşhis ve teminat işlevi görür. Kıymetli evrakı usulüne uygun bir ciro zinciriyle elinde bulunduran kimse yetkili hamil sayılır. Yani ciro zinciri takip edilerek yetkili hamil teşhis edilebilir. Bu işleve cironun teşhis işlevi denir. Cironun teminat işlevi ise her cirantanın kendinden sonra gelenlere ve hamile karşı sorumluluğu işlevi anlamına gelmektedir.
CİRO TÜRLERİ
Ciro devir, tahsil ve rehin cirosu olmak üzere üç türe ayrılır.
1-TEMLİK (DEVİR) CİROSU
Kıymetli evraktan doğan tüm hakların devri maksadıyla yapılan ciroya temlik cirosu denir. Temlik cirosu tam ciro ya da beyaz ciro şeklinde yapılabilir.
A-Tam Ciro: Tam ciro lehine ciro yapılan kişinin ismen belirtildiği ciro türüdür. Tam ciro halinde cironun ciranta tarafından imzalanması gereklidir.
B-Beyaz Ciro: beyaz ciroda ise devralan kişi ismen belirtilmez. TTK beyaz ciroyu 683. maddesinde ‘’Lehine ciro yapılan kişinin ciroda gösterilmesine gerek olmadığı gibi, ciro, cirantanın sadece imzasından ibaret olabilir. Bu şekildeki cirolara “beyaz ciro” denir. Beyaz cironun poliçenin arkasına veya alonj üzerine yazılması gerekir.’’ şeklinde tanımlamıştır. Hükümden anlaşılacağı üzere beyaz cironun alonj adı verilen eklenti niteliğindeki kağıt üzerine yapılması gerekir. Yargıtay 11. Hukuk Dairesi 2016 tarihli bir kararında “Ancak çekin cirosunda lehine ciro yapılan kimsenin gösterilmesi zorunlu olmayıp, ciro sadece cirantanın imzasından ibaret de olabilir.Bu tür ciroya beyaz ciro denmekte olup temlik cirosu hükmünde kabul edilir.Beyaz cironun geçerli olması için ciroya dair imzanın çekin arkasına veya alonj üzerine atılması zorunludur.Cirosu kabil bir çeki elinde bulunduran kişi, son ciro beyaz ciro olsa bile, kendi hakkı müteselsil ve birbirine bağlı cirolardan anlaşıldığı takdirde yetkili hamil sayılır.” İfadelerini kullanarak beyaz ciro hakkında yukarıda belirttiğimiz şekilde hüküm kurmuştur.
Beyaz Ciroyu devralan hamil TTK 684 gereği;
•Ciroyu kendi adına veya diğer bir kişi adına doldurabilir,
•Poliçeyi yeniden beyaz olarak veya diğer belirli bir kişiye tekrar ciro edebilir,
•Beyaz ciroyu doldurmaksızın ve poliçeyi tekrar ciro etmeksizin poliçeyi başka bir kişiye verebilir.
2-TAHSİL CİROSU
Tahsil Cirosu ciro edilene alacağı tahsil etme yetkisini veren ciro türüdür. Tahsil cirosu ile tarafına kıymetli evrak ciro edilen hamil tahsil ettiği bedeli cirantaya geri öder. Tahsil cirosunda “bedeli tahsil içindir” veya benzeri şekilde bir ibarenin bulunması zorunludur. Aksi takdirde ciro tahsil cirosu sayılır. Nitekim Yargıtay 19. Hukuk Dairesi bir kararında “cironun temlik cirosu niteliğinde olup, tahsil cirosunu ifade eden bir kayıt içermediği gerekçesi ile davanın reddine karar verilmelidir.” Şeklinde belirtmiştir.
TTK 688. Maddesinde tahsil cirosuna ilişkin;
“(1) Ciro, “bedeli tahsil içindir”, “vekaleten” veya bedelin başkası adına kabul edileceğini belirten bir şerhi ya da sadece vekil etmeyi ifade eden bir kaydı içerirse, hamil, poliçeden doğan bütün hakları kullanabilir; fakat o poliçeyi ancak tahsil cirosu ile tekrar ciro edebilir.
(2) Poliçeden sorumlu olanlar, bu hâlde, ancak cirantaya karşı ileri sürebilecekleri def’ileri hamile karşı dermeyan edebilirler.
(3) Tahsil cirosunun içerdiği yetki, bu yetkiyi verenin ölümü ile sona ermeyeceği gibi, onun medenî hakları kullanma ehliyetini kaybetmesiyle de ortadan kalkmaz.” Hükümleri bulunur. İlgili maddelerden anlaşılacağı üzere;
- Kıymetli evrakı tahsil cirosu ile devralan hamil ancak tahsil cirosu yapabilir. Temlik ve rehin cirosu yapamaz.
- Kıymetli evrakı tahsil cirosu ile devralan hamil evraktan doğan tüm hakları kullanabilecektir.
- Tahsil cirosunda hamile karşı ileri sürülebilecek def’iler kullanılamaz. Kişisel defiler ise üçüncü kişilere karşı ileri sürülebilir.
3- REHİN CİROSU
Rehin cirosunun işlevi kıymetli evraktan kaynaklanan alacak üzerinde rehin hakkının kurulmasıdır. TTK’nun 689. Maddesi rehin cirosunu;
“(1) Ciro, “bedeli teminattır”, “bedeli rehindir” ibaresini veya rehnetmeyi belirten diğer herhangi bir kaydı içerirse, hamil, poliçeden doğan bütün hakları kullanabilir; fakat kendisi tarafından yapılan bir ciro ancak tahsil cirosu hükmündedir.
(2) Poliçeden sorumlu olanlar, kendileriyle ciranta arasında doğrudan doğruya var olan ilişkilere dayanan def’ileri hamile karşı ileri süremezler; meğerki, hamil poliçeyi iktisap ederken bile bile borçlunun zararına hareket etmiş olsun.” şeklinde düzenlemiştir.
Çeklerde rehin cirosu yapılamaz.
ÇEK CİRO TÜRLERİ
Çekte temlik ve tahsil cirosu bakımından bir yasak olmamakla kanun koyucu rehin cirosunu yasaklamıştır. Yasağın dayanağı TTK 818’deki atıflar arasında TTK 689 un bulunmayışıdır. Nitekim Yargıtay bir kararında “Ancak, davacı banka vekilinin, dava dilekçesinde ve yargılamanın her aşamasında davaya konu çeklerin, lehtar dava dışı …Tic.Ltd.Şti. tarafından kullanılan krediye teminat olarak müvekkiline verildiğini ileri sürmüş olması karşısında çekin rehin cirosu sonucu davacı bankanın elinde bulunduğu kabul edilmelidir. Poliçeye ait olup çek hakkında da uygulanması mümkün bulunan 6102 Sayılı TTK'nın 818. maddesinde rehin cirosu ile ilgili aynı Kanun'un 689. maddesine yapılmış bir atıf bulunmadığından çekte rehin cirosu caiz olmayıp, rehin veya bunun sonucunu elde etmeye yönelik olarak teminat amacıyla çekin ciro ile elde edilmesi halinde çeki devir alan kişi çeke dayalı hakları kullanamaz. Bu durumda, mahkemece, davacı bankanın davaya konu çeklerin yetkili hamili olmadığı gözetilerek davanın reddine karar verilmesi gerekirken, eksik incelemeye dayalı olarak yazılı şekilde karar verilmesi doğru olmamış, kararın bozulması gerekmiştir.” Şeklinde belirtmiştir.
Ayrıca TTK 788/3. Maddesinin “Ciro, düzenleyen veya çekten dolayı borçlu olanlardan herhangi biri lehine de yapılabilir. Bu kişiler çeki yeniden ciro edebilirler.” hükmü gereği ciro düzenleyen veya borçlulardan biri lehine yapılacaktır. Böylece çek yeniden tedavüle sokulabilecektir.
Ciro ile ilgili dikkat edilmesi gereken bir diğer husus ibraz süresinden sonra yapılan cirodur. İbraz süresinden sonra yapılan ciro alacağın temliki hükmündedir.
