Bedelsiz senedi kullanma suçu malvarlığına karşı suçlar bölümünde düzenlenmiş bir suç tipidir. TCK’nın 156. Maddesi bedelsiz senedi kullanma suçunu düzenlemiştir. Maddeye göre suç bedelsiz kalmış senedi kullanmak suretiyle işlenir. 

Senedin bedelsiz kalması senedin ödenmesi ya da ödenmesine gerek kalmaması durumlarını ifade eder. 

Senedi kullanmak deyimiyle senedin icra takibi ya da alacak davasına konu edilmesi, senedin devri, senedin protesto işlemine konu edilmesi veya senedin takas odasına sunulması gibi haller kastedilmiştir. Yani suçun oluşması için senedin resmi makamlar önünde kullanılması gerekir. 

Yargıtay’a göre “Bedelsiz senedi kullanma suçunun oluşabilmesi için; sanığın elinde borçlusunca bedelinin tamamı ya da kısmen ödenmiş bir senet olmalı ve bunu kısmen veya tamamen ödenmemiş gibi tahsile sokması veya bir başkasına devretmesi gerekmektedir. Borcun bir bölümü ödenmiş ve geri kalan miktar için elinde tuttuğu senedi, tümü veya kalandan fazla miktarı için kullanan sanığın fiili de bedelsiz senedi kullanma suçunu oluşturacaktır.” 

Suçla korunan hukuki değer kişilerin ticari hayattaki işlemlerinin güvenliğidir.

BEDELSİZ SENEDİ KULLANMA SUÇUNUN UNSURLARI

Suçun hukuki konusunu bedelsiz senet oluşturur. Senet ödeme yoluyla bedelsiz kalmış olabileceği gibi ödeme yerine geçen herhangi bir sebeple de bedelsiz kalmış olabilir. Yeter ki senedin içerdiği hak son bulmuş olsun. Suçun oluşması için senedin bedelsizliğinin senet metninden anlaşılması gerekmez.

Senedi kimin ödediği önemli değildir. Borçlu yerine 3. Bir kişinin ödeme yapması durumunda da senet bedelsiz kalacaktır. Bedel kısmen ödemişse senet alacaklısı kalan kısım için senedi kullanabilir. Fakat alacaklı olduğundan daha fazla bir bedel talep ederse suç işlemiş olacaktır. Nitekim Yargıtayın konuya ilişkin “Borcun bir bölümü ödenmiş ve geri kalan miktar için elinde tuttuğu senedi, tümü veya kalandan fazla miktarı için kullanan sanığın fiili de bedelsiz senedi kullanma suçunu oluşturacaktır.” Şeklinde bir kararı mevcuttur. 

Suçun Faili ve Mağduru 

Suçun fail ve mağduru açısından herhangi bir özellik aranmaz. Herkes bu suçun faili ve mağduru olabilir. 

Eylem 

Yukarıda da belirttiğimiz üzere bedelsiz senedin kullanılması suçunda eylem senedi kullanmaktır. Kullanma ise ödemenin tekrar talep edilmesi, senedin icra takibine konulması, senedin devredilmesi gibi halleri ifade eder. 

Suçun Manevi Unsuru 

Suçun manevi unsurunu kast oluşturur. Bedelsiz senedi kullanma suçu ancak kasten işlenebilen bir suçtur.

BEDELSİZ SENEDİ KULLANMA SUÇU TEŞEBBÜS

Bedelsiz senedi kullanma suçunun oluşması için bedelsiz kalmış senedin kullanılması yeterlidir. Ayrıca failin menfaat sağlamış olması aranmaz. Yine mağdurun zarara uğrayıp uğramadığı suçun oluşması açısından önemli değildir. 

Bu yönüyle bakıldığında suça teşebbüs teorik olarak mümkün olsa da pratikte pek mümkün gözükmemektedir.

BEDELSİZ SENEDİ KULLANMA SUÇU ZİNCİRLEME SUÇ

Zincirleme suç bir suçun aynı kişiye karşı farklı zamanlarda birden fazla kez işlenmesi veya tek bir fiille birden fazla kişiye karşı suç işlenmesi halinde gündeme gelir. Suçun zincirleme suç biçiminde işlenmesi halinde TCK'nın 43. maddesi gereğince faile verilecek cezada artırım yapılır.

Farklı kişilere ait senetlerin tek bir fiille ya da aynı kişiye ait bedelsiz senetlerin değişik zamanlarda kullanılması durumlarında zincirleme suç hükümleri gereği faile verilecek ceza dörtte birinden dörtte üçüne kadar artırılır.

BEDELSİZ SENEDİ KULLANMA SUÇUNUN CEZASI

Yukarıda da belirttiğimiz üzere bedelsiz senedi kullanma suçu TCK'nın 156. maddesinde düzenlenmiştir.

İlgili maddeye göre suçun cezası 6 aydan 2 yıla kadar hapis ve adli para cezasıdır. Hapis ve adli para cezası birlikte uygulanır.

Suçun kanunda düzenlenmiş nitelikli bir hali bulunmamaktadır. Bu sebeple suçun işleniş biçimi gözetilerek temel cezadan indirim ya da artırım yapılamayacaktır. 

BEDELSİZ SENEDİ KULLANMA SUÇU ŞİKAYET SÜRESİ

TCK bazı suçların cezalandırılabilmesi için şikayet şartı getirmiştir. Şikayete tabi suçlar ile ilgili daha detaylı bilgilere Şikayet Hakkı ve Şikayetten Vazgeçme başlıklı incelememizde değinmiştik. Burada suç bakımından kısa bir değerlendirme yapmakla yetineceğiz.

Bedelsiz senedi kullanma suçunun takibi mağdurun şikayete bağlıdır. Şikayet süresi 6 aydır. Süre mağdurun senedin kullanıldığını öğrendiği tarihten itibaren başlar.

BEDELSİZ SENEDİ KULLANMA SUÇU UZLAŞMA

Bedelsiz senedi kullanma suçu uzlaştırma kapsamındaki suçlardandır. Suçun soruşturulmasının ya da kovuşturulmasının yapılabilmesi uzlaştırma ön şartına bağlıdır.

BEDELSİZ SENEDİ KULLANMA SUÇU İSPAT

HMK’da senede karşı senetle ispat kuralı yer alır. Bu düzenleme de göz önünde bulundurularak senedin bedelsizliğinin yazılı delille ispatı zorunluluğu getirilmiştir. Senedin bedelsiz kaldığını iddia eden bu iddiasını ancak yazılı delille ispat edebilir. Şayet ispat şartı gerçekleşmezse faile ceza verilemez. 

Nitekim Yargıtay bir kararında “Senedin bedelsiz kaldığı ya da anlaşmaya aykırı kullanıldığının yazılı delille ispatlanmasının zorunlu olmasına rağmen, katılanın borcunu ödediğine dair yazılı delil ibraz edememesi nedeniyle sanıkların beraatine karar verilmelidir.” Şeklinde hüküm kurmuştur.

BEDELSİZ SENEDİ KULLANMA SUÇU GÖREVLİ MAHKEME

Cezası 10 yılın altında kalan suçların yargılaması Asliye Ceza Mahkemeleri tarafından yapılmaktadır. Bu cihetle bedelsiz senedi kullanma suçunun kovuşturulması asliye ceza mahkemelerince yapılır.

Suçun ceza zamanaşımı süresi 8 yıldır.