KNOW-HOW NEDİR ?

Sanayi devrimi ile birlikte işletmeler genişlemiş ve çeşitlenmiştir. Bu çeşitlilik aynı zamanda piyasada karmaşıklıklara neden olmuştur. Karışıklıklar neticesinde işletmelerin faaliyetlerini formülize edebilmesi güçleşmiştir. İşletmelere ait bilgi ve deneyimler sahiplerinin tekelinde kalmıştır. Daha sonra sır sayılan bu bilgilerin ekonomik değer ifade etmesiyle birlikte know-how rağbet görmüş ve şekillenmeye başlamıştır. 

Know-how bir yöntem ya da bilgiden yararlanmanın kolay yolunu ifade eder. Türkçe de tam karşılığı bulunmayan know-how yaklaşık olarak meslek sırlarına tekabül eder. Günümüz şartlarında teknolojik birikimler olarak ifade etmek de mümkündür. 

İşletmeler üretim yöntemleri, deneyimleri ve teknolojik yapılarını know-how sözleşmesiyle bir başka işletmeye devrederler. Sözleşmenin karşı tarafı bu emek ve tecrübe gerektiren bilgilere belirli bir bedel karşılığında kolay yoldan erişebilirler. Böylelikle piyasada rekabet artar.

KNOW-HOW ÖZELLİKLERİ

Rekabet kurulu tarafından çıkarılan 2002/2 sayılı Tebliğ’in 3. Maddesinde know-how “Sağlayıcının tecrübe, denemeleri sonucu elde ettiği ve patentli olmayan, uygulamaya yönelik, gizli, esaslı ve belirlenmiş bilgi paketi anlamına gelir” şeklinde tanımlamıştır.Tebliğe göre know-how’ın gizlilik, esaslılık ve belirlenmiş olma gibi özellikleri bulunur. 

Gizlilik 

Tebliğ’in 3/f maddesinin 1. Bendi gizlilik kavramını “ “Gizli” kavramı, know-how’ın bir bütün halinde veya parçaları tam olarak bir araya getirildiğinde ve birleştirildiğinde dahi herkes tarafından bilinmemesini ya da kolaylıkla erişilebilir olmaması şeklinde tanımlamıştır.” 

Know-how’ın amacı know-how alana kolay bir kazanç sağlamaktır. Kaldı ki Know-how almak isteyen bir işletme kazanç sağlamak düşüncesindedir. Şayet know-how'ın gizli olmadığı düşünülürse satın alana bir kazanç sağlamayacağı aksine maddi külfet yükleyeceği aşikardır. Bu nedenle Know-how gizli olmalıdır. 

Esaslılık 

Tebliğin 3/f 2. Maddesi esaslı kavramını know-how’ın, anlaşma konusu malların veya hizmetlerin kullanılması, satımı veya yeniden satımı bakımından alıcı için vazgeçilmez bilgiler içermesi şeklinde tanımlamıştır. 

Know-how alanın know-how sayesinde piyasada rekabet edebilmesi ve belirli bir yere gelebilmesi amaçlanmıştır. Daha açık ifadeyle know-how onu satın alana avantaj sağlamalıdır. 

Belirlenmiş Olma 

Tebliğe göre belirlenmiş know-howın belirlenmiş olması, know-howın, gizli ve esaslı olma şartlarını taşıdığını doğrulayabilmek için, yeterince geniş kapsamlı ve ayrıntılı bir şekilde tanımlanmış olmasını ifade eder.Know-how belirli bilgilerin içerir. Satın alana aldığı işletmenin bütün haklarını devreden mutlak bir hak değildir.

KNOW HOW SÖZLEŞMESİNİN UNSURLARI

Türk Borçlar Kanun’una sözleşmelere ilişkin genel ve özel hükümleri düzenlemiştir. Özel hükümler bölümünde bazı sözleşmeler ismen sayılmıştır. Kanunun sözleşmelerden bazılarını sayarak düzenlemiş olması sözleşmelerin sınırlandığı anlamına gelmemektedir. Bir sözleşmenin kurulması için kanuna aykırı olmaması ve tarafların karşılıklı irade beyanlarını açıklaması gerekli ve yeterlidir. Sözleşme özgürlüğü ilkesi gereği taraflar sözleşmeyi istedikleri şekilde yapabilirler. 

Know-how sözleşmesi TBK’da ayrıca düzenlenmiş bir sözleşme türü değildir. Sözleşme kendine özgü sui generis bir sözleşmedir. Bu nedenle kanundaki hükümler know-how sözleşmelerine kıyas yolu ile uygulanır. 

Geçerli bir know-how sözleşmesinin kurulması için know-how veren tarafın diğer tarafa yukarıda özelliklerini saymış olduğumuz belirli bir know-how’ı açıklama ve kullanma hakkını vermesi gerekir. Buna karşılık alan tarafın bedel ödeme borcu bulunur.

Know how sözleşmesi satın alan tarafa avantaj sağlamalıdır. Bu avantajın sağlanabilmesi içinse sözleşmenin bazı şartları barındırması gerekir. Sözleşmeyle amaçlanan hedefe ulaşılabilmesi için know-how sözleşmesi; 

1-Teknik ve ticari bilgilerden oluşmalıdır. 

2- Gizli olmalıdır. 

3- Devredilebilir olmaldır. 

4- Sınai alana ilişkin her türlü bilgiyi içermelidir.Know-how’ı oluşturan bilgi ve tecrübeler mutlak surette sınai alana ilişkin olmalıdır. 

Know-how’ın ticari sır olarak ifade edildiğini belirtmiştik. İşte bu sırların bir teşebbüsü ilgilendirmesi gerekir. Bir teşebbüsü ilgilendirmeyen ticari sırlar know-how oluşturmaz. 

Yukarıda da açıkladığımız üzere know-how gizli olmalıdır. Herkesin ulaşabileceği bilgiler know-how sözleşmesine konu edilemez. Sözleşmeyle avantaj sağlamak amaçlandığından gizli olmayan bilgilerin bu amaca hizmet etmediği anlaşılacaktır. 

Know-how teknik ve ticari alanlarda kullanılır. Tasarım, deney sonuçları, statik hesaplamalar, reçete, formüller, istatistik hesaplar gibi teknik alanlar know-howın konusunu oluşturur. Bunun yanında ticari alanda da know-how, müşteri kartları, finans belgeleri, reklam yöntemleri, personel eğitimi gibi durumlarda da oluşturulabilir. Kısacası know-how sınai alandaki bütün bilgi ve tecrübeyi kapsar niteliktedir.

KNOW-HOW İLE PATENT ARASINDAKİ FARK

Patent bir hakkı kullanma iznini ifade eder. Patent hakkı hukuken koruma altındadır. Oysa know-how için bir koruma yönetemi bulunmamaktadır. 

Patent ile sürekli bir borç ilişkisi kurulduğu halde know-how sürekli borç ilişkisi kurmaz. 

Patent sözleşmesi sona erince kullanım hakkı da sona erer. Oysa know-how ile devredilen hakların geri alınması mümkün değildir.Know-how üçüncü kişilere devredilebilir. 

Üçüncü kişiler know-how oluşturan bilgilere ulaşırsa bu bilgileri kullanabilirler. Oysa patent üçüncü kişilerin kullanım hakkının önüne geçer.