ANONİM ŞİRKETİN UNSURLARI

Tanım 

TTK’nın 329. Maddesinin 1 ve 2. Fıkrasında anonim şirketin tanımlamaya yarar ifadeler yer alır. Maddeden yola çıkarak anonim şirketi; sermayesi belirli ve paylara bölünmüş, borçlarından dolayı yalnız malvarlığıyla sorumlu olan, pay sahiplerinin ise sadece taahhüt etmiş oldukları sermaye miktarı ile sınırlı sorumlu olduğu şirket türü olarak tanımlamak mümkündür. 

Kanun maddesi anonim şirket unsurlarını üç başlık altında saymıştır. Fakat maddede yer almamasına rağmen anonim şirketin başkaca unsurları da bulunmaktadır. 

Unsurlar 

Anonim şirketin unsurlarını ; 

1-Kişilik, 

2- Amaç ve konu, 

3- Sermaye, 

4- Ana sözleşme, 

5- Malvarlığı ile sorumluluk, 

6- Ortakların sınırlı sorumluluğu, 

7- Ticaret Unvanı,

 Oluşturur. 

TTK’nun 331. Maddesine göre anonim şirket kanunen yasak olmayan her türlü iktisadi amaç ve konular için kurulabilir. Ortaklığın amaç ve konusu sözleşmede açıkça gösterilmelidir. Bilindiği üzere TTK’da “ultra vires” ilkesine yer verilmemiştir. Bu nedenle şirketi temsile yetki olanların üçüncü kişilerle yapmış oldukları işletme konusu dışındaki işlemler de şirketi bağlayacaktır. 

Anonim şirketler tüzel kişilik sahibi şirketlerdir. Tüzel kişilik şirketin ticaret siciline tescil edilmesi ile kazanılır. Anonim şirketlerin fiil ehliyetleri şirket organlarınca kullanılır. 

TTK’nın 16/1. Maddesi gereği anonim şirketlerin unvan sahibi olması zorunludur. Şirketin unvanının ana sözleşmede gösterilmesi gerekir.

TTK’da iki tür sermaye sistemi mevcuttur. 

a- Kayıtlı Sermaye Sistemi 

TTK’nın 460 ve devamı maddelerinde düzenlenmiş kayıtlı sermaye sistemi, yönetim kurulu kararı ile ana sözleşme değişikliği yoluna gidilmeksizin sermayenin artırılmasına izin veren sistemi ifade eder. Ana sözleşmede sermayenin taban ve tavan miktarı belirtilir. Sermaye yönetim kurulunca, ana sözleşme değişikliği gerekmeksizin ana sözleşmede belirtilen tavan miktara kadar artırılabilir. 

b- Esas Sermaye Sistemi 

Sabit sermaye sistemi de denilen bu sisteme göre sermayenin değiştirilmesi ancak ana sözleşme değişikliği ile mümkündür. 

Sermayenin Özellikleri 

Anonim şirketin sermaye unsurunun bazı özellikleri taşıması gerekir. Bu özellikler; 

1- Sermayenin nakit ile ifade edilmesi

TTK’nın 127. Maddesi ticaret şirketlerine ekonomik değer taşıyan her şeyin sermaye olarak konulabileceğini düzenlemiştir. Sermaye olarak gösterilen değerin mutlaka nakit olarak ifade edilebilir olması gerekir. TTK gereği en az sermaye oranı 50 bin TL olmalıdır. Kayıtlı sermaye sistemini benimsemiş anonim şirketlerde ise başlangıç tutarı en az 100 bin TL olmalıdır. 

Özel kanunlarla belirtilen sermaye miktarları saklıdır. 

2- Sermayenin tamamen taahhüt edilmiş olması 

Ortaklığın kuruluşu ya da sermaye artırımı esnasında sermaye belirlenirken, hangi ortağın hangi miktarda ve ne kadar sürede ödeme yapacağının belirlenmiş olması gerekir. TTK doğrudan ödeme şartını aramamış bunun yerine taahhüdü yeterli görmüştür. 

3- Sermayenin önceden belirlenmiş ve sabit olması 

Sermayenin sabit olması ile sermayenin değiştirilemeyeceği kastedilmiştir. Sermayenin belirlenmiş ve sabit olması gerekliliği ana sözleşmede sermaye tutarının belirliliğini sağlamak içindir. 

4- Sermayenin paylara bölünmüş olması 

Sermayenin paylara bölünmesi ile şirketin sermayesinin değeri ile her bir ortağın ayrı ayrı payının ne kadar olduğu açıkça belirli hale gelir. Bu durum oy hakkı, dava hakkı, mal sahibinin sorumluluğu vs. birçok alanda önem arz etmektedir. 

Sermayenin pay sayısına bölünmesi ile her bir payın itibari değeri hesaplanır. Payların itibari değerlerinin ana sözleşmede belirtilmesi kanuni bir zorunluluktur. 

Payların eşit olma zorunluluğu bulunmaz. Fakat TTK’nın 479/1. Maddesi gereği farklı itibari değerdeki paylara eşit oy hakkı tanınmak suretiyle imtiyazlı pay oluşturulamaz.

Anonim şirket, alacaklılarına karşı kendi malvarlığı ile sorumludur. Burada dikkat edilmesi gereken husus malvarlığının esas sermaye ile aynı anlama gelmediğidir. Malvarlığı şirketin belirli bir anda sahip olduğu hak, alacak ve borçları ifade eder ve değişken bir değerdir. Oysa esas sermaye ana sözleşmede gösterilen değişmez bir itibari değerdir. Esas sermaye ve malvarlığı başlangıçta eşit değerlerde olsa da malvarlığı değeri, faaliyetlere göre zamanla değişkenlik gösterir.  

Anonim şirketlerde ortakların sorumluluğu sınırlıdır. Bu nedenle ortaklık malvarlığı şirket alacaklarına güvence oluşturur. Şirketin alacaklarının korunması bakımından TTK’da bazı düzenlemeler yapılmıştır.  

TTK’nın 343. Maddesi ayni sermaye bedelinin bilirkişilerce belirleneceğini düzenlemiştir. 347. Maddede itibari değerden aşağı pay çıkarılamayacağı hüküm altına alınmıştır. Kanunun 376. Maddesi ise malvarlığı değerinin azalması durumunda tedbirler öngörmüştür. Şirketin malvarlığının azalması durumunda genel kurulun toplanması gerekir. Şayet genel kurul kayıpları telafi edemez ise teknik iflas gündeme gelir. Kanunda düzenlenen bir başka koruma ise şirketin kendi mallarını rehin alamaması ve iktisap edememesi kuralıyla getirilmiştir.

Ortaklar yalnızca şirkete getirmeyi taahhüt ettikleri sermaye miktarı kadar sorumluluk altına girerler. Ortaklar sermaye taahhüdünü ifa ettikleri anda sorumlulukları son bulur. Bununla birlikte sermaye taahhüdünü ifa etmiş ortaklar, TTK’nın 421. Maddesi gereği oybirliği ile karar alınmadıkça ilave bir sermaye taahhüdü altına sokulamazlar. Sermaye artırımına gidilmesi için oy çokluğu yeterli iken artırım kararı ancak oy birliği ile alınır. 

Ortakların sorumluluğu şirkete karşı bir sorumluluktur. Bu husus TTK’nın 329/2. Maddesinde “Pay sahipleri, sadece taahhüt etmiş oldukları sermaye payları ile ve şirkete karşı sorumludur.” Şeklinde belirtilmiştir. Kanun hükmü gereği şirket alacaklarının ortaklardan alacak talep etme hakkı bulunmamaktadır. Alacaklılar yalnızca şirket tüzel kişiliğine başvurabilir. 

Kanun hükmüne rağmen uygulamada sermaye borcunu ifa etmemiş ortağın sermaye alacağına İİK’nun 89/1 hükmüne göre haciz konulmaktadır.

Kapitalist ekonomide oldukça önemli bir yere sahip anonim şirketlerin diğer şirket türlerine göre bir çok faydalı tarafı bulunur. Aşağıda bu faydaların bazıları sayılmıştır. 

- Anonim şirketler küçük tasarrufların bir araya getirilerek büyük yatırımlara dönüşmesini sağlar. 

- Bir sermaye şirketi türü olmasından dolayı anonim şirketlerde ortakların sorumluluğu sınırlıdır. Taahhüt edilen sermayenin ifa edilmesi ile sorumluluk son bulur. 

- Genel kurulda alınacak kararlar kural olarak oy çokluğuna bağlıdır. Dolayısıyla karar almada avantaj sağlanır. 

- Anonim şirketler işletmede devamlılık sağlar.